Son veriler antidepresan kullanımının dünya genelinde ve ülkemizde önemli oranda arttığını göstermektedir. Yapılan çalışmalar ülkemizde antidepresan kullanımının 2018 ile 2024 yıllarının arasında özellikle pandemi sonrası %24,5 oranı arttığını göstermektedir. Bu durum ise antidepresanların bilinçsizce kullanıldığını düşündürüyor.
Psikiyatri Uzmanı olarak görev yapan Doç. Dr. Naz Berfu Akbaş, söz konusu antidepresan ilaçların reçetesiz olarak eczanelerden satın alınabileceğini belirterek, "Ancak bu ciddi bir sorundur" dedi ve antidepresanlar hakkında bilinmesi gerekenleri şu şekilde anlattı:
Antidepresan ilaçlar ne zaman reçete ediliyor?
Bu ilaç öncelikle depresyonu tedavi etmek için reçete edilir, ancak panik bozukluğu, anksiyete bozukluğu, sosyal fobi (depresyondan daha yaygındır) ve obsesif-kompulsif bozukluk adı verilen ruhsal bir hastalık için ve ayrıca fibromiyalji, kronik yorgunluk ile migren gibi ağrı bozuklukları için de kullanılabilir.
"Herkes için aynı şekilde işlemiyor"
Halkımız antidepresan ilaçları çoğunlukla yakınlarının, eşlerinin, dostlarının tavsiyesiyle kullanıyor. Ancak tüm depresyonlar aynı özelliklere sahip değildir; Antidepresanlar hastanın yaşı, kilosu, uyku durumu ve diğer tıbbi durumlarına göre seçilmelidir. Tüm antidepresanlar her hasta için aynı etkiyi göstermeyebilir.
"İlaçlar doğru zamanda ve doğru dozda kullanılmalıdır"
Bir diğer sorun ise insanların antidepresan kullanımına ilişkin bilgi eksikliğidir. Antidepresanlar düzenli olarak her gün alındığında reçete edildiği zaman da 3-4 hafta içerisinde etkisini gösterir. Başka bir deyişle, sıkıldığınızda veya depresyonda olduğunuzda rahatlamak adına antidepresan almak hiçbir işe yaramayacak ve yan etkileri durumu daha da kötüleştirecektir. Bu ilaçların düzenli olarak, uygun aralıklarla ve uygun dozlarda kullanılması gerekir ve bu mutlaka hekim kontrolünde yapılması gerekli olan bir tedavidir.
"Bunun ciddi yan etkileri olabilir"
Antidepresanların reçeteli satılması zorunluluğu olmasına rağmen, ülkemizde bu ilaçların reçetesiz olarak eczanelerden satın alındığını görüyoruz. Her ilaç gibi antidepresan ilaçların yan etkileri vardır.
Sıklıkla görülen yan etkiler mide bulantısı, baş dönmesi ve sinirlilik halidir ancak bu belirtiler genellikle bir hafta içinde kaybolur. Aynı zamanda cinsel işlev bozukluğuna yol açarak kişilerin yaşamını etkileyen önemli bir sorun haline gelebiliyor, kontrolsüz ve aynı zamanda uzun süreli kullanımı vücutta sodyum eksikliği durumuna yol açabiliyor, bu da beyin fonksiyonlarını etkileyen ciddi bir sorun. Kişide teşhis edilmemiş bir bipolar bozukluğu varsa, sadece antidepresan kullanımı manik atak rahatsızlığını tetikleyebilir ki bu durum da çok tehlikelidir.
"Buna "mutluluk hapı" demek yanlıştır"
Antidepresanlara “mutluluk hapı” denmesinin, yanlış kullanımda büyük etkisi var. Antidepresan isteyen hastaların "Mutluyum fakat daha mutlu olmak istiyorum" dediklerini görüyorum.
Depresyon gerçekte ciddi bir hastalıktır; Tanı konulabilmesi adına kişinin 15 gün boyunca kendini mutsuz ve aynı zamanda isteksiz hissetmesi gerekiyor. "Bugün kendimi kötü hissediyorum" deyip antidepresan alamazsınız; işe yaramayacak.
Neler yapılabilir?
Antidepresan ilaçları yalnızca psikiyatristler tarafından değil, psikiyatrist olmayanlar tarafından da sıklıkla reçete edilmektedir. Bu durumların çok iyi kontrol edilmesi gerekiyor. Öncelikle hekimlerin antidepresanlar konusundaki bilgilerinin artırılması gerekiyor. Maalesef internetteki bilgiyi kontrol edemiyoruz, ancak bu bilgi kaynağı çok tehlikeli bir boyuta ulaşmış durumda ve yanlış bilgi yarardan fazla zarar getiriyor.
Son olarak, dediğim gibi hastaların antidepresan ilaçlarına kolaylıkla ulaşabilmeleri sağlanmalı ve ilaçların kullanım şekli, etkileri ve yan etkileri konusunda yetkili kuruluşlarca bilgilendirilmeleri sağlanmalıdır.